Open Joodse Huizen / Huizen van Verzet
Winterswijk zondag 28 april 2024

Gezin Henri Philip en Wolfgang Maas
Gasthuisstraat 102
In 1936, als het antisemitisme in Duitsland erg toegenomen is, komt de 16-jarige Wolfgang Maas vanuit Gelsenkirchen naar Winterswijk. Hij gaat inwonen bij de fam. Henri Philip. Aan de Technische School volgt hij een opleiding tot huisschilder. Er is in Winterswijk een rijk Joods verenigingsleven. De pingpongclub gaat, na een toernooi, gezellig uit. Het is dan dat Wolfgang Maas zijn vriendin Thea Windmuller voor het eerst kust. Thea schrijft eind 1941 in haar dagboek opgetogen over de liefde met Wolfgang. Tegelijkertijd bereidt ze zich voor op ‘Polen’ met het aanschaffen van warme kleren.
Tijd: 10.30 en 13.00 u. Verteller: Marieke Driever.

Gezin Ies de Leeuw
Stationsstraat 3
Veehandelaar Ies de Leeuw en zijn vrouw Sophie Spier wonen met hun vier kinderen Lini, Sini, Henry en Annie aan de Stationsstraat 3. Als zoon Henry in 1937 door een blindedarmontsteking overlijdt, is dat voor moeder Sophie een enorme klap. Het gezin verhuist in 1941 naar de Tuunterstraat, net buiten de dorpskern. Daar lijkt het veiliger. In 1942 gaat Ies naarstig op zoek naar onderduikplekken voor zijn dochters en voor hemzelf. In 1942 wordt moeder Sophie opgenomen in het ziekenhuis. Haar dochter Johanna moet aan de NSB-burgemeester toestemming vragen om haar moeder te bezoeken. Sophie sterft eenzaam in het ziekenhuis.
Tijd: 10.30 en 13.00 u. Verteller: Ada Ilmer.

Gezin David Schielaar
Joodse School Spoorstraat 34
David Schielaar werkt als godsdienstleraar in Borculo. Daar leert hij Hester Granade Meijer kennen en op 15 augustus 1911 trouwen ze. Ze krijgen drie zonen Aron, Izaäk en Louis. In 1920 vestigt het gezin zich in Winterswijk in de woning naast de synagoge. David is de leraar en de voorzanger in de synagoge. Na schooltijd krijgen de Joodse kinderen vier keer per week godsdienstles van hem. Hester voert de drukke huishouding. Winterswijk is de standplaats waar de Schielaars het langst zullen blijven: 20 jaar. Maar ook hun laatste.
Tijd: 10.30 en 13.00 u. Verteller: Sjoerd van der Werf

Gezin Saul Aron Braunhut
Synagoge Spoorstraat 32
Saul Aron Braunhut kwam als 16-jarige jongen vanuit Polen naar Nederland om een agrarische opleiding te volgen. Daarna zou hij zich vestigen in een kibboets in Palestina, maar het liep allemaal anders. Saul trouwde met een meisje uit Holten en zij vestigden zich in 1936 Winterswijk op Misterstraat 3. Daar werden hun beide zoons Matisjahu en Abraham geboren. En toen kwam de oorlog.
Tijd: 11.45 en 14.15 u. Verteller: Henk Vis.

Korenburgerveen
Gedenkplaats met boom en plaquette Korenburgerveenweg na de nrs. 5/7/9
‘De onderduikers van het Korenburgerveen’ worden ze genoemd. Als groep mensen. Maar het gaat om individuele personen van 0 tot 62 jaar die zich in de barre omstandigheden van het Korenburgerveen probeerden te verschuilen voor de nazi’s en hun handlangers. Ze werden verraden en weggevoerd. Omdat ze ‘verhuisd waren zonder toestemming’ werden ze versneld uit Westerbork gedeporteerd naar de vernietiging.
Tijd: 11.45 en 14.15 u. Verteller: Astrid Dekkers.

Pieter Brittijn
Prins Hendrikstraat 14
De op 17 maart 1902 geboren Pieter Brittijn verhuist in 1907 naar Winterswijk. Zijn vader wordt daar directeur van de Ambachtsschool. Pieter trouwt in 1930 en vertrekt in 1935 naar Medemblik. Daar raakt hij in de oorlog vanuit zijn werk betrokken bij het verzet. In januari 1945 wordt hij door verraad gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis Weteringschans in Amsterdam. Op 11 maart 1945 wordt een SD-er gedood bij een vuurgevecht. Als represaille fusilleert de bezetter de dag daarop 30 gevangenen, waaronder Pieter Brittijn.
Tijd: 11.45 en 14.15 u. Vertellers: Jeroen (kleinzoon) en Pieter (achterkleinzoon) Brittijn

-------------------------

Open Joodse Huizen / Huizen van Verzet
Winterswijk 30 april 2023

1. De familie Philips
“Wereld van Wenters”
Adres: Meddosestraat 40
7101 CW Winterswijk
Tijd: 10.00 u. en 13.00 u.
Verteller: Ada Ilmer

Het gezin van Heiman en Naatje Philips bestaat uit vier personen. Heiman is een bekende manufacturier in Winterswijk. Heiman wordt slachtoffer van de eerste razzia op 8 oktober 1941 in Winterswijk. Over de gevolgen van de oorlog voor de overige gezinsleden vertelt Ada Ilmer.

2. De familie Nihom
Synagoge
Adres: Spoorstraat 32 (grote locatie)(rolstoeltoegankelijk)
7101 GV Winterswijk
Tijd: 11.30 u. en 13.00 u.
Verteller: Jik Nihom ( achterkleinzoon)

Vanuit Nijkerk vestigde zich eind 19e eeuw de eerste Nihom in Winterswijk. Michael werd er de koosjere bakker en provinciaal bekend om zijn roze roomsoezen en ‘brokken’. Zoon Karel wijzigde de firma Nihom&Zoon in een grossierderij in zoetwaren. In de jaren dertig was Karel lid van het Winterswijkse Joods vluchtelingencomité. Zijn Duitse echtgenote Johanna Stern zou haar rol spelen in het verzet tijdens de oorlog. Jik Nihom vertelt de familiegeschiedenis voor en tijdens de oorlog.

3. De familie Humberg
Synagoge
Adres: Spoorstraat 32 (grote locatie)(rolstoeltoegankelijk)
7101 GV Winterswijk
Tijd: 10.00 u. en 14.30 u.
Vertellers: Duitstalig - Hermann Ostendarp en Ulrich Bauhuis

De familie Humberg, Wilhelm zijn vrouw Rosetta en hun twee dochters Margot en Rosalie verlaten de Duitse stad Borken, op 8 december 1933 en vestigden zich in Winterswijk. Weg uit nazi Duitsland. In Winterswijk wordt hun zoontje Jacob geboren. Maar toen werd het oorlog en bleek veiligheid voor hen niet meer te bestaan.

4. Het verhaal over Bep Kuijt
Adres: Ratumseweg 48
7106 CH Winterswijk (Ratum)
Tijd: 11.30 u. en 14.30 u.
Verteller: Friederike de Raat

In de eerste helft van 1945 woonde er op het adres Ratumseweg 48 ene Bep Kuijt. Ze kwam uit Venlo, maar de reden van haar komst en wie zij precies was, dat was lange tijd niet bekend. Was ze een vluchteling, een onderduikster, een huishoudster? Of alle drie? Na de oorlog schreef ze nog een paar brieven aan de Ratumse familie bij wie ze onderdak had gekregen. Na een lange zoektocht werd het mysterie rond deze Bep Kuijt en hoe zij in Ratum belandde, opgelost.

5. Dicky
Bollenhuisje
Adres: Binnenboomweg 12
7109 BK Winterswijk (Miste)
Tijd: 10.00 u. en 13.00 u.
Verteller: Gert Jan Bollen ( kleinzoon)

Dicky Boekebinder was een jongetje uit de randstad die opgenomen werd in het gezin van mijn opa en oma toe. Toen hij kwam was Dicky 6 jaar Hij was even oud als mij oom Johan zij konden het best met elkaar vinden. Dicky ging samen met de rest van de kinderen naar school. Op hoge leeftijd heeft Dicky mijn grootouders voorgedragen voor een Yad Vashem onderscheiding.

6. Het verhaal van bakker Weijel – ‘IJs met slagroom’ - Slotbijeenkomst
Synagoge
Adres: Spoorstraat 32– (grote locatie)(rolstoeltoegankelijk)
7101 GV Winterswijk
Tijd: 16.00 u.
Verteller: Henk Vis

Abraham Weijel en zijn vrouw Johanna Dwinger werden in augustus 1930 ingeschreven in het register van de Joodse Gemeente van Winterswijk. Ze hadden een bakkerij in de Meddosestraat. Op 15 mei 1932 werd hun zoon Joseph geboren, op 30 juli 1935 hun zoon Karel. Het gezin verhuisde voor 1940 naar Leeuwarden en overleefde de oorlog in onderduik. Maar wat heeft dat met ‘IJs met slagroom’ te maken?

-------------------------

Open Joodse Huizen / Huizen van Verzet - Winterswijk 2022

Na twee jaar digitale Open Joodse Huizen dit jaar gelukkig weer ontmoetingen met mensen op locatie.
Op zondag 1 mei bent u van harte welkom op de volgende adressen:

1. Herman Menco
Gebouw oude HBS ‘Driemark’ – Zonnebrink 15– (grotere locatie)
Tijden: 10.00 uur en 12.30 uur
Verteller: Marian Nijman

De familie Menco woont in 1940 aan het Hilbelinkspad. Herman is dan 15 jaar. Zijn vader, Harri Menco, kent het gevaar van het nazisme en duikt al in 1941 onder. Herman moet als Joodse jongen samen met nog vier andere joodse leerlingen de HBS in Winterswijk verlaten. Hij duikt onder bij de familie Kruiselbrink in Winterswijk. Via hen komt hij op een onderduikadres in Rotterdam, waar hij wordt verraden…

2. Echtpaar Mozes Meijer Poppers en Betty Poppers-Prins
Spoorstraat 44
Tijden: 11.15 uur en 13.45 uur
Verteller: Sjoerd van der Werf

Mozes Meijer Poppers is eigenaar van de weverij de Hazewind. Hij trouwt met de uit Amsterdam afkomstige arts Betty Prins. Het echtpaar en dochtertje Adelheid gaan via concentratiekamp Vught naar het concentratiekamp Theresienstadt. Adelheid sterft in Vught, ze is dan twee jaar oud. In de oorlogsjaren beheert W.H Weidemann het bedrijf. Het echtpaar Poppers overleeft. In de jaren 50 vertrekken ze uit Winterswijk het en gaan naar Amsterdam. Ze bouwen daar een nieuw leven op.

3. Korenburgerveen, bij de gedenkplaats met boom en plaquette
(buitenlocatie) ongeveer Korenburgerveenweg 5
Tijden: 12.30 uur en 15.00 uur
Verteller: Astrid Dekkers

‘De onderduikers van het Korenburgerveen’, zo worden ze genoemd. Maar het gaat om 23 individuele mensen van 0 tot 62 jaar.
Zij werden geholpen door mensen uit de buurt en uit het dorp.
Tot het moment van hun ontdekking.

4. De joodse gemeente in de eerste jaren na de oorlog
Synagoge Spoorstraat 32 – (grotere locatie)(rolstoeltoegankelijk)
Tijden: 10.00 uur en 13.45 uur
Verteller: Ada Ilmer

Waar begin je als je nog maar met enkele mensen bent die de verschrikkingen van de Sjoa hebben overleefd? Wat doe je als je huis bewoond wordt door anderen? Wat doe je als je synagoge – huis van ontmoeting, verhalen en gebed – van binnen vernield is?

5. Het verhaal van Jetje Meijler, n.a.v. het boek ‘Geruisloos verdwenen’
Openbare Bibliotheek Paralelweg 5 (in gebouw Gerrit Komrij College)(grotere locatie)
Tijden: 11.15 uur en 15.00 uur
Verteller: Mark Deckers (schrijver van het boek)

Jetje Meijler was assistent in de openbare bibliotheek en werd eind 1940 ontslagen omdat ze Joods was. Mark Deckers deed onderzoek naar alle ontslagen Joodse bibliotheekmedewerkers en tekende hun verhalen op, waaronder dat van Jetje. Hoe liep haar leven en hoe verhield zich dat tot andere Joodse bibliotheekmedewerkers in Nederland? Van hoe ze nog les kreeg van Max Euwe en meedeed aan toneel tot hoe ook haar leven werd afgebroken in Auschwitz en hoe haar broer zijn dochter nog naar haar vernoemde.

6. Het verhaal van Joseph de Leeuw
Julianastraat 7
Tijden: 11.15 uur en 13.45 uur
Verteller: Lenie Friedheim-de Leeuw, dochter van Joseph de Leeuw

Joseph de Leeuw werd geboren in Winterswijk, waar hij met zijn ouders Marcus Joseph de Leeuw, veehandelaar, Elisabeth Mesritz en broer Arie woonde.
Joseph begint samen met zijn vrouw, een koosjere brood- en banketbakkerij in Utrecht. In de oorlog moest hij op het Maliebaan-station koosjere krentenbollen uitdelen aan hen die vanaf daar op transport werden gesteld.

7. Het verhaal van Mozes Simon Kan en Bertha Northeimer
Gasthuisstraat 104
Tijden: 10.00 uur en 12.30 uur
Verteller: Ron Dorland

Mozes Simon Kan was een gewaardeerd en gerespecteerd leraar Duits aan de ULO. Hij kreeg in 1936 al te maken met openlijk antisemitisme, toen hij in zijn woning aan de Gasthuisstraat werd overvallen. Bertha Northeimer trad ferm op tegen de overvaller. Een flink deel van de Winterswijkse bevolking kwam in protest tegen de brute aanval bijeen

Werkgroep ‘Leren van de oorlog’, Synagoge Winterswijk, Joods Cultureel Kwartier