Wolfgang Maas * Buer, 20 februari 1920 - Sterfplaats Midden-Europa, 21 januari 1945
Zoon van Adele Bornheim en Hugo Maas
Leerling-schilder
Wolfgang aan het werk op een dak, in de buurt van de Jacobskerk, Winterswijk
Wolfgang Wilhelm Maas ontvluchtte in 1936 nazi-Duitsland en vond onderdak bij Gezin Henri Philip, Gasthuisstraat 102, Winterswijk. Dat is ook het adres dat op zijn administratiekaart staat aangegeven.
Zijn ouders waren naar Sao Paulo in Brazilië geëmigreerd. Tot begin 1944 ontvingen Wolfgangs ouders regelmatig brieven van hem via het Rode Kruis. Na de oorlog vroeg Mevr. Adele Maas-Bornheim, Akazienstrasse 29, Gelsenkirchen-Buer in Westf., Wolgangs moeder, in brieven die gedateerd zijn op 12-07-1954 en 12-08-1954 om inlichtingen over haar zoon.
Wolfgang Maas had een relatie met Thea Windmuller uit Winterswijk. Hij schreef haar, ook in de onderduik, vele brieven. Uiteindelijk kwamen ze samen in transport 84 terecht. Wolfgang werd toegelaten tot het kamp en kreeg gevangenennummer 172959. Wolfgang moest, volgens getuigen na de oorlog, op 3 maart 1944 naar kamp Monowitz Buna. Hij kwam daar op diezelfde dag in de ziekenbarak terecht en werd daar op 8 maart 1944 weer uit ontslagen. Thea werd direct na aankomst in Auschwitz vermoord in de gaskamers.
Naar een getuigenis van Abraham Matuschak, Eberstrasse 5, Gelsenkirchen, afgelegd op 07-07-1954: "Wolfgang Maas was mijn vroegere jeugdvriend; zijn broer Herbert Maas en zijn beide ouders waren voor de oorlog uitgeweken naar Brazilië; toen Herbert en zijn ouders vertrokken was Wolfgang al in Holland, waar hij later door de Gestapo gevangengenomen werd; eind 1944 (maar dat weet ik niet helemaal zeker) kwam ik er door navraag achter dat Wolfgang in de 'Krankenbau' van Auschwitz 'an Ruhr verstorben sei' (dysenterie); het lichaam van Wolfgang heb ik niet gezien want het was gevangenen streng verboden de lijkenkamer te bezoeken; ik kan met 100% zekerheid zeggen dat Wolfgang in KZLager Auschwitz gestorven is"; getekend door de getuige Abraham Matuschak.
Omdat nadere gegevens ontbreken, geldt Wolfgang Maas nog steeds als 'gestorven op 21-01-1945 in Midden-Europa'. Dat is ook het bericht dat zijn moeder op 10-09-1954 als antwoord op haar vragen heeft ontvangen. In 1952 werd in de Gemeente Winterswijk de overlijdensakte van Wolfgang Wilhelm Maas opgemaakt. Akte 1952-87
Wolfgang Maas en Thea Windmuller
In Westerbork 16 december 1943, strafgeval door onderduik, barak 67
Transport Westerbork-Auschwitz 25 januari 1944
Het betreft transport 84, bestaande uit 948 mensen, van wie 168 kinderen. Dertig van hen overleefden de oorlog. De trein telde 26 wagons.
De burgemeester van Winterswijk verzocht opsporing, aanhouding en voorgeleiding van Wolfgang Maas, van beroep schilder. Hij was woonachtig in Winterswijk. Hij werd er van verdacht van woonplaats te zijn veranderd zonder daartoe de vereiste vergunning te hebben. Als signalement werd gegeven: ‘Lang ong. 1,70 m, donker haar, bruine oogen, gewone neus, geen joodsch type; spreekt goed Nederlandsch’. Hertz.jpg)
Wolfgang Maas, tweede van links
Wolfgang Maas, geheel links
Thea Windmuller en Wolfgang Maas
Wolfgang Maas en Thea Windmuller, helemaal rechts
In 2020 schreef Mirjam Schwarz, in samenwerking met journalist Hans Bouman, het boek 'Ik hoop dat alles weer gewoon wordt'. Het boek beschrijft de relatie tussen Wolfgang Maas en Thea Windmuller en de geschiedenis van de vervolgingen in Winterswijk.
Herinnering
Wolfgang zat 1 á 2 weken ondergedoken bij bakker Johan Albert te Brinke in Winterswijk-Miste (Misterweg 204). Johan Albert vertelde zijn zoon Jan Willem dat hij Wolfgang begeleid heeft naar zijn onderduikadres in de Bestevaerstraat in Amsterdam. Ze zaten apart van elkaar in de trein. Bij Arnhem werd de trein beschoten en moesten zij een overnachtingsplaats zoeken in Arnhem. Dat lukte en zij overnachtten toen in een groot huis tegenover het station, waar ook Duitse soldaten verbleven. De volgende morgen kon de reis naar Amsterdam vervolgd worden. Johan bracht Wolfgang naar de familie Nak in de Bestevaerstraat. Voordat Wolfgang uit Winterswijk vertrok gaf hij Jan Willem zijn aktentas met daarin een tekenliniaal. Jan Willem vertelt: 'Die tas heb ik helaas niet meer, maar ik voel nog het handvat in mijn handpalm - het was een rond leren handvat met aan beide zijden een stiknaad. Wolfgang was een lieve jongen - voor mij een man - met donker krullend haar en een zacht karakter. Ik was nog maar 5 jaar maar toen ik onlangs zijn foto zag, kwamen alle herinneringen weer boven'.
Naschrift
Na het verschijnen van 'Ik hoop dat alles weer gewoon wordt' en een interview met Mirjam Schwarz in het tv-programma 'EénVandaag' op 1 mei 2021 ontstond er contact met een zoon van de onderduikgevers van Wolfgang, de familie Nak uit de Bestevaerstraat. De in 1946 geboren zoon van het echtpaar Nak werd vernoemd naar de onderduiker op wie zij zeer gesteld waren geraakt: Wolfgang Maas. Zijn naam en de herinneringen aan zijn ziel leven voort in Wolfgang Nak. Inmiddels hebben er verschillende ontmoetingen plaatsgevonden tussen Mirjam Schwarz en Wolfgang Nak. Een nieuwe vriendschap is ontstaan.